Wat is de overeenkomst tussen manwijf en werkvakantie?
Het zijn oxymorons. Verhelderend, nietwaar?
Stijlfiguur
Een oxymoron, zo laten boeken over retorica weten, is een stijlfiguur waarbij twee woorden worden gecombineerd die elkaar in hun letterlijke betekenis tegenspreken. Man en wijf zijn tegenpolen, hetzelfde geldt voor werk en vakantie. De Nederlandse taal zit vol met zulke woordspelingen, denk bijvoorbeeld aan vuurzee, stilleven en koudvuur. Sommigen zullen kampeeruitrusting zeker meetellen, maar wat te denken van voorpost, loopfiets, benenwagen, kindvrouwtje, schoonheidsvlekje, binnentuin, broekrok en gistermorgen. En mijn persoonlijke favoriet: inuit.
Liep hij niet op mooie crocs?
Ook zijn er nog combinaties te bedenken die uit meerdere woorden bestaan. Tijdens de vele crises van de afgelopen jaren had de beurskoers van vloeibaar gas bijvoorbeeld vaak last van negatieve groei, terwijl bedrijven die software voor de virtuele werkelijkheid maken omhoogschoten. Zo’n schijnwerkelijkheid is tegenwoordig haast een echte imitatie van de analoge wereld. In politiek Den Haag stijgt de ongekroonde koning van het populisme, Geert Wilders, ondertussen gestaag in de peilingen. Het zal voor de PVV-leider lastig worden een coalitie te vormen en daarom zal hij zich dan ook moeten richten op het radicale midden. En had Hilversum vorig jaar trouwens niet problemen met een krankzinnige overvaller die lafhartig zorgde voor een veiligheidsrisico? En liep hij niet op mooie crocs?
Tot slot is er nog een noemenswaardige net-niet categorie, met woorden die elkaar slechts lijken tegen te springen; boosaardig, leedvermaak, volledig, basalt, monopolie en koperdief vallen strikt genomen buiten de boot. Oxymoron is overigens afgeleid van het Griekse ‘oxys’ (scherp) en ‘moros’ (stom), dus dit stijlfiguur is zélf ook een oxymoron.
Ken jij nog een oxymoron?
Hier zitten úren denktijd in, maar ik hoor het graag als je nog een oxymoron kent!
P.S. Credits voor Bill de Smeth (naargeestig), Wouter Levinga (nutteloos), Kees Zoethout (improvisatieplan én droomwerkelijkheid) en Bob Kraanen (Waterland & Zeeland).
